Reis door een uniek gebied In het midden van Portugal. Aan de oostzijde van het land tussen Lissabon en Porto vind je de Aldeias Históricas van Portugal. Twaalf dorpen hebben zich verenigd tot ‘de 12 historische dorpen’. Onlosmakelijk aan elkaar verbonden qua historisch belang, maar elk ook een heel eigen karakter en bijzondere ligging.
Je bevindt je hier in het grensgebied met Spanje, op zo’n 130 kilometer van Salamanca en 350 kilometer van Madrid (gemeten vanaf Castelo Mendo). De dorpen zijn uniek cultureel erfgoed van Portugal en liggen bovendien in een prachtig natuurgebied tussen meerdere natuurparken. Lees over de 12 historische dorpen van Portugal, een fantastische slow-travel bestemming. De route door dit uniek stukje geschiedenis en natuur kun je zowel met de auto als wandelend of op de fiets maken.
Lees hier meer over het unieke karakter van elk van de dorpen. Verderop zie je op de kaart hoe je de routes in 2 lussen kunt rijden. De genoemde restaurants zijn toprestaurants in het gebied met traditionele lokale Portugese keuken.
Op een plateau gelegen én heel dicht bij Spanje was Almeida eeuwenlang essentieel voor de verdediging van de Portugese grenzen. De vesting staat er nog steeds en is in de vorm van een ster eeuwenlang de plek geweest van vele veldslagen.
Behalve de oude vesting biedt de stad tegenwoordig ook fantastische restaurants en goede overnachtingsmogelijkheden.
Restauranttip Almeida: O Caçador net buiten het historische centrum in Largo do Olmo met familierecepten uit de regio.
Iets ten zuiden van Almeida, op 24 kilometer en minder dan een half uurtje rijden, vind je Castelo Mendo. Bij de ingang van het dorp heten stenen beesten de bezoekers al eeuwenlang welkom. In Castelo Mendo gaat het leven langzaam, de bewoners leven nog steeds voornamelijk van het houden van geitenvee. Favoriet gerecht is hier dan ook gestoofde geit met aardappelen…
Restauranttip Castelo Mendo: Restaurante Wellington
Niemand kent het exacte verhaal van de stenen figuren, maar in een stenen waterspuwer aan de muur van de Antiga Domus Municipalis (de oude rechtbank) zie je Mendo, een mannelijk figuur ingebed in de muur. Aan de andere kant, op een steen in een huis staat de figuur van een vrouw, Menda. De bewoners nemen aan dat het hier gaat om een liefdesverhaal als Romeo en Julia, die voorbestemd zijn om elkaar voor altijd van een afstand te aanschouwen op de rotsen van Castelo Mendo.
De UNWTO (VN-wereldorganisatie voor toerisme) noemde Castelo Rodrigo in 2021 tot het beste dorp als toeristische dorp. Het dorp ligt ten noorden van Almeida en is erg actief op het gebied van ecologische duurzaamheid.
Het middeleeuwse dorp met zo’n honderd inwoners ligt op een heuvel met een schitterend uitzicht over de Côa-vallei. Het hele dorp is een waar openluchtmuseum met de ruïnes van het kasteel en het paleis van Cristóvão de Moura.
Je kunt hier prima overnachten, heerlijk eten en de omringende dorpen vanuit Castelo Rodrigo bezoeken.
Overnachtingstip Castelo Rodrigo: Casa da Cisterna
Restauranttip Castelo Rodrigo: Taverna da Matilde
Marialva, dorpje van graniet, al bewoond in de 6e eeuw voor Christus met een belangrijke militaire verdedigingsfunctie door de eeuwen heen. Dit werd ook de ondergang van het dorp. Nu nog een enorm fort met prachtige vergezichten én de legende van Maria Alva met haar geitenpoten; Maria Alva, pés de cabra, wordt jaarlijks nog in juli gevierd met een driedaags feest.
Restauranttip Marialva: Pé da Cabra in Mercearia Moderna
Op de grens tussen de Serra da Estrela en de Douro-vallei vind je – uiteraard ook op een heuvel – Trancoso. Vele historische veldslagen vonden hier plaats. Het kasteel, smalle straatjes en de architectuur getuigen nog van deze lange militaire geschiedenis. Hier trouwde koning Dom Dinis met Isabel de Aragão in 1282.
Het dorp staat vooral bekend om haar zoete sardientjes én het beeld van Gonçalo Anes Bandara, lokale schoenmaker en dichter.
Restauranttip Trancoso: Restaurante Dom Gabriel
Vanwege de hoogte zit je hier soms letterlijk tussen de wolken. Het dorp kreeg wereldwijd bekendheid als kathedraal van parapenting. Behalve parapenting ook hier een legende over een vrouw met geitenpoten, mysterieuze inscripties door het hele dorp en decoratieve manuelstijl in de architectuur.
Restauranttip Linhares da Beira: Cova da Loba
Kerken, synagogen, resten van een oude Romeinse villa en museums geven een beeld van de rijke geschiedenis. Vanaf de top van het kasteel heb je zicht op het hele dorp en de wijde omgeving. Pedro Alvares Cabral uit Belmonte was in 1500 de ontdekker van Brazilië. Het kasteel behoorde toe aan zijn familie. In augustus is een driedaagse middeleeuwse kermis – Belmonte Medieval- dat bezoekers trekt uit heel Portugal.
Restauranttip Belmonte: Casa do Castelo en Fio de Azeite
Sortelha werd in 2023 gecertificeerd tot beste toeristische dorp door de UNWTO. Het 13e-eeuws kasteel tussen weelderig groen domineert in een setting die onaangetast lijkt in de afgelopen eeuwen. Prehistorische oorsprong en een zeer goed behouden constructie van het dorp. In een heldere nacht is de hemel hier gevuld met sterren. Bracejo is een rietvlechttraditie die nog gebruikt wordt in dit dorp. Hier vind je het middeleeuwse feest in september, aanrader.
De ‘rochas do Beijo Eterno’ zijn twee ‘zoenende’ stenen, die volgens de legende een omgetoverde prins en zijn vriendin zijn.
Restauranttip Sortelha: Restaurante Casa da Esquila
Als je door het onherbergzame berglandschap van de Serra do Açor aankomt, ligt aan de andere kant van de berg -als een complete verrassing- Piódão. Het is één van de meest spectaculaire dorpen van Portugal qua ligging, beschermd tegen de berg geplakt. Het was ooit de ideale schuilplaats voor mensen op de vlucht voor justitie…
De blauwe deuren en kozijnen vormen een mooi contrast met de natuurlijke ligging van dit dorp. Het dorp is omgeven door de meest prachtige trails midden door de natuur. Het dorp heeft een strandje bij de uitmondende rivier, in de zomer een heerlijke verkoeling.
Restauranttip Piodão: Restaurante O Fontinha en Restaurante Solar dos Pachecos
Castelo Novo werd in 2022 door de UNWTO uitgeroepen tot beste toeristische dorp. De Serra da Gardunha vormt het natuurlijk amfitheater voor dit rijke architectonische erfgoed. De prachtige natuur in en om het dorp is overal voelbaar. Bij de ingang van het historische dorpje kun je zwemmen in het heldere water van de Ribeira de Alpreada. Door het dorp loopt een Romeins pad. Van het kasteel is alleen nog een toren overeind gebleven
Het onderscheidende van dit dorp zijn de felgekleurde en verschillende kleuren kozijnen. Op het menu staan hier gehaktballetjes van haas…
Castelo Novo ligt op ongeveer 50 minuten rijden van Idanha-a-Velha (langs de N-wegen).
Restauranttip Castelo Novo: Restaurante O Lagarto
Monsanto is één van de meest karakteristieke Portugese dorpen. Enkele jaren geleden uitgeroepen tot mooiste dorp van Portugal. Gelegen op een onmogelijke granieten helling is hier, onder erbarmelijke omstandigheden en door de eeuwen heen, het dorp gebouwd.
Smalle straatjes rondom de rotsen, huizen gebouwd in rotsen en steile hellingen voor prachtige wandelingen.
Aan deuren van huizen hangen ‘marafona’s’; poppen gemaakt van een houten kruis bedekt met stof zonder ogen, mond, neus en oren. Volgens de bewoners een amulet tegen het boze oog. Vanuit het dorp klim je langs de Barrocaisroute in ongeveer 5 kilometer naar het kasteel met prachtige vergezichten.
Restauranttip Monsanto: Restaurante Petiscos & Granitos
Op een kwartier rijden van Monsanto. Omgeven door imposante muren is dit charmante dorpje één van de grootste archeologische vindplaatsen van Portugal. Nog steeds vind je hier sporen van de Romeinen, Suebi en Tempeliers. In de Romeinse tijd was het hoofdstad van een regio, in de Suevi-Visigotische tijd zetel van een bisdom en van groot belang in het Tempelierstijdperk.
Restauranttip Idanha-a-Velha: Restaurante Old School in nabijgelegen dorpje Medelim
Voor een échte slow travel ervaring wandel je langs de historische dorpen. De Grande Rota 22 loopt langs de 12 historische dorpen en biedt een fantastische lange afstandswandeling langs de 12 dorpen. In totaal is deze route zo’n 600 kilometer. De GR22 is de langste route in Portugal. Ook op de fiets te doen, voor de echte liefhebbers. Genomineerde trail vanwege de hoge kwaliteit van de route, de vele natuurparken waar je door komt – het natuurpark Douro International, de Vale do Côa, het natuurpark van Tejo International en natuurpark Serra da Estrela en natuurlijk de historische dorpen.
Recentelijk is er overeenstemming gesloten met Spanje en is de GR22 uitgebreid op Spaans grondgebied. Dit betekent nog eens 200 kilometer extra route door de volgende dorpen in de regio Cáceres:
Hier vind je meer informatie over de routes van de GR22.
Behalve de GR22 zijn er zo’n 15 kleinere prachtige wandeltochten die je meenemen door de natuurgebieden en de historische dorpen (de PR-routes) variërend van 6 tot 20 kilometer. Belmonte is bijvoorbeeld een goed startpunt voor je wandeling naar Sortelha. Je kunt in dit dorp goed overnachten en er zijn meerdere restaurants. Hoewel het merendeel van de routes goed staat aangegeven, is het toch verstandig om ook met GPX te lopen. Kijk hier voor informatie over de wandelroutes in en tussen de historische dorpen.
Ook voor fietsers zijn er verschillende kortere routes mogelijk naast de GR22.
Het beschermde privégebied van Faia Brava ligt op het grondgebied van de 12 dorpen. Faia Brava is ook opgenomen in de GR22 en biedt een verplichte ontspanning tijdens de rit. Faia Brava ligt tussen de dorpen Marialva en Castelo Rodrigo. De afstand tussen de twee dorpen langs de GR22 is 36 kilometer. Te voet zo’n 8 uur, op de fiets 3 uur.
Dankzij de hoge granieten kliffen van de kloof van rivier Côa biedt deze plek een veilig toevluchtsoord voor het nestelen van grote rupicovogels (de vale gier, Egyptische gier, havikarend enz. De vogels maken Faia Brava tot een gebied van groot biologisch belang.
De Aldeias históricas van Portugal zijn de eerste bestemming ter wereld die een certificering hebben ontvangen als Biosphere Destination. Dit houdt in dat de dorpen op allerlei vlak actief zijn om de bestemming duurzaam te behouden. De dorpen zijn actief op natuurbehoud, gebruik van endogene bronnen, lokale productie en duurzaam toerisme. Tradities worden in stand gehouden om het unieke karakter te behouden. De 12 dorpen streven ernaar om de eerste CO2-neutrale bestemming van Portugal te worden.
Samen met Renault Portugal hebben de historische dorpen het volgende duurzame initiatief bedacht. Als je met het openbaar vervoer komt (vanuit Lissabon of Porto), word je vanaf station Fundão gratis naar Castelo Novo gebracht (voorwaarde is dat je hier overnacht) en krijg je gratis een elektrische Renault tot je beschikking om je in en rond het dorp te bewegen.
Meerdere dorpen zijn de afgelopen jaren uitgeroepen tot mooiste dorp van Portugal en zelfs wereldwijd tot mooiste toeristische dorp door de UNWTO. De twaalf dorpen liggen verspreid over 3 regio’s: Coimbra, Castelo Branco en Guarda. Ze zijn omringd door meerdere natuurparken:
Alle 12 dorpen zijn meer dan de moeite waard. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om op 3 of 4 plekken te overnachten als je ze alle 12 wil zien. Wat ook een goed alternatief is voor wandelaars, is om een aantal dorpen te voet aan te doen. Lees hierover verderop meer bij de wandeltips.
Vanuit Lissabon kun je gemakkelijk deze vijf historische dorpen combineren:
De afstand tussen deze vijf dorpen onderling is in totaal zo’n 150 kilometer.
Vanuit Porto via de A1 en A25 naar Celorico da Beira kom je het makkelijkst in:
De afstand tussen de eerste zes dorpen is zo’n 200 kilometer. De route naar Piodão is wat verder maar zeker ook de moeite waard, zeker vanwege de ligging bij natuurpark Parco da Serra da Estrela. Je kunt er voor kiezen in twee of drie dorpen te overnachten en van daaruit de andere dorpen en de natuur in de omgeving te bezoeken.
Je kunt bijvoorbeeld in het noordelijkste gedeelte beginnen en vliegen op Lissabon met Transavia of KLM. Auto huren Portugal: je kunt het beste je all-inclusive auto huren bij Sunnycars. Daarna door naar de onderste historische dorpen en terugvliegen op Porto. Let erop dat als je de grens over wil met je huurauto, je dit bij reservering aan moet geven.
Uitgaande van een rondreis van zuid naar noord (andersom kan natuurlijk ook), raden we je de volgende bijzondere overnachtingen aan. Net als de twaalf dorpen duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan, hebben deze unieke overnachtingen alle duurzaamheid, waardering voor het erfgoed én vooral gastvrijheid als uitgangspunt.
2. Piódão, Story Studio Piódão. Gerestaureerde woning in centrum Piodao. Kijk hier voor meer informatie.
3. Belmonte, TheVagar. Unieke plek om volledig te ontspannen en te genieten temidden van de natuur. Lees meer over TheVagar.
4. Sortelha, Studio Sortelha. Na je verblijf in de natuur bij TheVagar overnachting in één van de gerestaureerde woningen in eeuwenoud centrum Sortelha.
5. Castelo Rodrigo – Casa da Cisterna. Last but not least, de meest noordelijke overnachting. Unieke plek in historische stad.
Dit artikel is gemaakt in samenwerking met Aldeias Históricas de Portugal
Met een passie voor reizen en fotografie én meer dan 30 jaar ervaring in de reisbranche, deel ik graag mijn bijzondere natuur-reistips. Reizen is heerlijk en belangrijk, je ontmoet nieuwe mensen en culturen en het opent je blik op de wereld.
De hoogtepunten van Slovenië’s 2 mooiste lange afstandswandelpaden De Alpe Adria trail met de Sloveense highlights én de Juliana Trail in Slovenië zijn gecombineerd in deze 8-daagse wandelreis. Je kunt deze reis natuurlijk gewoon zelf regelen. Wij maakten...
Monte Amiata is een wat minder bekend en bergachtig gebied in Toscane, maar zó de moeite waard. Het is heel vruchtbaar gebied op een uitgedoofde vulkaan. Op de top van de berg ben je op zo’n 1.740 meter hoogte. In de winter wordt hier ook geskied. Maar het...
Laat je inspireren
Ben je op zoek naar de mooiste wandel- en fietsroutes? Of wil je informatie over reizen met de trein of advies voor de mooiste roadtrips door de natuur. Laat je inspireren voor je volgende reis in het groen; ideeën om je eigen reis te plannen of te kiezen voor een georganiseerde reis.
